Drugie życie polichromii z Niwisk

Czy polichromie sprzed wieku mogą zostać znakiem rozpoznawczym podkarpackiej gminy? W Niwiskach przekonali się, że tak. Dzięki projektowi „Podkarpacka kultura bez barier” i dofinansowaniu z Funduszy Norweskich ożyły barwne sceny namalowane przez cenionego krakowskiego artystę Karola Frycza w Dworze Jana Hubki. Pojawiły się na kubkach, koszulkach i rękodziele przygotowanym przez mieszkańców gminy i lokalnych artystów.

- Od dawna mi się marzyło, żeby wypromować te polichromie na szersza skalę. I właśnie się to udaje. Mam nadzieję, że staną się rozpoznawalną marką, wypromują naszą gminę, a pięknie przyozdobione rękodzieło będzie dla mieszkańców dodatkowym źródłem dochodu - mówi Jolanta Marut, zastępca wójta gminy Niwiska.

Odkryć dziedzictwo kulturowe

Projekt „Podkarpacka kultura bez barier” od kilkunastu miesięcy realizowany jest przez Podkarpackie Stowarzyszenie dla Aktywnych Rodzin wraz z partnerem z Oslo - Norsensus Mediaforum. Za ponad 2 mln złotych z Funduszy Norweskich w pięciu podkarpackich gminach zbadano potrzeby lokalnej społeczności, stworzono i wdrożono strategię rozwoju kultury oraz przeprowadzono innowacyjne wydarzenia.

- Dzięki takim wspólnym projektom władze gmin nie muszą się praktycznie o nic martwić. My zdobywamy pieniądze i zapewniamy zespół szkoleniowy. Gmina musi mieć tylko pomysł i kilka zaangażowanych osób, które podejmą się jego realizacji - mówi Monika Marković, prezeska Podkarpackiego Stowarzyszenia dla Aktywnych Rodzin.

W projekcie wzięły udział gminy: Świlcza, Kołaczyce, Niwiska, Narol i Czarna koło Łańcuta. Każda z nich charakteryzowała się bogatym, ale bardzo często nieodkrytym dziedzictwem kulturowym.

Zespół marketingowy stowarzyszenia PSAR odwiedził wszystkie gminy. Do współpracy zaproszono osoby, które w swoich społecznościach kultywują i przekazują tradycje z pokolenia na pokolenie. Podczas warsztatów i szkoleń opracowano strategię działania w obszarze przedsiębiorczości i edukacji. Uczestnicy projektu wzięli udział w wizycie studyjnej w Oslo, gdzie poznali działania norweskich społeczników na rzecz ratowania dziedzictwa kulturowego.

Jakie są efekty tej współpracy?

W gminie Narol odtworzono warsztat drzeworytniczy sprzed setek lat, a w budynku starej szkoły powstały sale wystawowe i warsztatowe. Gmina Świlcza skupiła się na bożonarodzeniowych tradycjach, czego efektem jest m.in. film w technologii VR 360, który przenosi widzów na staropolską Wigilię. Gmina Czarna swoją historię utkała na krosnach, by odkryć na nowo historię tamtejszego tkactwa. W Kołaczycach odbyła się średniowieczna „Uczta na Zamku Golesz”, a obecnie odwiedzający zamek turyści mogą interaktywnie zwiedzać historyczne ruiny oraz wysłuchać słuchowiska w trzech językach.

Paw schodzi ze ściany

W Niwiskach postanowiono pochwalić się polichromiami, które zdobią wnętrza tutejszego dworu, który był własnością rodziny Hubków związanej z Niwiskami i powiatem kolbuszowskim przez ponad 150 lat. W 1912 roku, ostatni dziedzic zabytkowej dziś posiadłości, Jan Antoni Ernest Hubka, poprosił Karola Frycza o ozdobienie wnętrz polichromiami. Ten ceniony krakowski artysta zajmował się wieloma dziedzinami sztuki. Był malarzem i grafikiem, projektował wnętrza mieszkalne i przedmioty codziennego użytku, był też jednym z najlepszych polskich scenografów i twórców teatralnych.

Frycz z zapałem przystąpił do pracy i stworzył w Niwiskach malowidła nawiązujące do czterech pór roku. Najbardziej efektowne jest wnętrze sali jadalnej. Przypomina pełen roślin rajski ogród, po którym dumnie przechadzają się pawie, symbole słońca i światła. Grzechem było by tego nie wykorzystać.

- Projekt taki jak „Podkarpacka kultura bez barier” był tak naprawdę naszym marzeniem od wielu, wielu lat – mówi Jolanta Marut. - Gdy przymierzaliśmy się do pierwszej dokumentacji na rewitalizację tego miejsca, do Niwisk przyjechała pani Aleksandra Czyżewska z Warszawy, która miała ogromne doświadczenie w takich sprawach. Jak obejrzała naszą gminę stwierdziła, że dzisiaj wszyscy mają piękne obiekty, piękne drogi i piękne tereny, natomiast takich polichromii nie ma nikt. I powinniśmy zrobić z tego markę, która nas wypromuje. Ważne, żeby zadbać o to, by te wzory malowane na szkle czy jedwabiu były na tyle rozpoznawalne, że jak ktoś je zobaczy to od razu skojarzy to z Niwiskami. Taki był nasz cel, dlatego od razu wiedziałam, że to jest projekt dla nas. Mam nadzieję, że się udało.

W ramach prac przygotowano animacje oraz powstały dwa spektakle, dzięki którym wnętrza dworu Jana Hubki ożyły przez połączenie sztuki teatralnej, muzyki i tańca. Podczas specjalnych warsztatów zaprojektowano wzory i powstały pierwsze prace. To m.in. kolorowe koszulki, kubki i szklane wazony oraz biżuteria w technice sutasz wykorzystującej sznurki, koraliki i ozdobne kamienie. Motywem wspólnym był m.in. paw, jeden z bohaterów niwiskich polichromii.

- Efekt przeszedł nasze oczekiwania. Mam nadzieję, że wkrótce będzie to nasz lokalny, mocno rozpoznawalny produkt promocyjny – mówi Jolanta Marut.

Miliony na podkarpacką kulturę

Projekt „Podkarpacka Kultura bez Barier” realizowany był w kilku wymiarach jednocześnie, dzięki współpracy władz samorządowych i wolontariuszy, którzy wspierają rozwój kultury, zarządzanie dziedzictwem kulturowym i pozwalają gminom odkrywać wartości kulturowe regionu.

- Stowarzyszenie nie ustaje w poszukiwaniu środowisk otwartych na promocję kultury. Widzimy potencjał w gminach oraz osoby świadome tego potencjału i z nimi chcemy pracować. Chcemy pomagać im włączać różne grupy, które mogą identyfikować się z regionalnym dziedzictwem kulturowym - dodaje Monika Marković z PSAR.

Więcej informacji na stronie internetowej kultura.psar.pl.

Projekt pod nazwą „Subcarpathian Culture Without Barriers” korzysta z dofinansowania o wartości 411 132,32 EUR otrzymanego od Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG i funduszy norweskich. Łączna wartość projektu wraz z wkładem własnym wynosi 2 208 099,22 PLN.